FORMY AKTYWNOŚCI

CZĘSTOTLIWOŚĆ

WAŻNOŚĆ OCENY

prace klasowe podsumowujące dział

po każdym zrealizowanym dziale

ocena w dzienniku (waga 5)

wejściówki

co najmniej jedna w ciągu realizacji działu

ocena w dzienniku (waga 1)

odpowiedzi ustne

co najmniej jedna w semestrze

ocena w dzienniku (waga 1)

aktywność na lekcji - praca samodzielna z zeszytem ćwiczeń

co najmniej jedna w semestrze

ocena w dzienniku (pięć plusów =ocenie bardzo dobrej, pięć minusów= ocenie niedostatecznej) (waga 1)

W przypadku  niezadowalających wyników w nauce nauczyciel może na początku  każdej lekcji  zrobić kartkówkę-wejściówkę dla sprawdzenia stopnia opanowania materiału niezbędnego do realizowania dalszych zagadnień. 

według potrzeb

ocena w dzienniku (waga 1)

Dział 1. Rodzaje i przemiany materii

• obserwuje mieszanie stykających się substancji;
• opisuje ziarnistą budowę materii;
• podaje wzory chemiczne związków: CO₂, H₂O, NaCl;
• podaje przykłady zjawisk fizycznych i reakcji chemicznych zachodzących w otoczeniu człowieka;
• definiuje pojęcie mieszaniny chemicznej;
• odróżnia mieszaninę jednorodną od niejednorodnej.

• wymienia powtarzające się elementy podręcznika i wskazuje rolę, jaką odgrywają;
• wskazuje w swoim najbliższym otoczeniu produkty przemysłu chemicznego;
• na podstawie umieszczonych na opakowaniach oznaczeń wskazuje substancje niebezpieczne w swoim otoczeniu;
• wymienia najważniejsze zasady, których należy przestrzegać na lekcjach chemii;
• podaje nazwy najczęściej używanych sprzętów i szkła laboratoryjnego, wskazuje ich zastosowanie;
• wykonuje proste czynności laboratoryjne: przelewanie cieczy, ogrzewanie w probówce i zlewce, sączenie;
• planuje doświadczenia potwierdzające ziarnistość materii;
• opisuje właściwości substancji będących głównymi składnikami stosowanych na co dzień produktów, np. soli kamiennej, cukru, mąki, wody, miedzi, żelaza, cynku, glinu, węgla i siarki;
• przeprowadza obliczenia z wykorzystaniem pojęć: masa, gęstość i objętość;
• sługuje się pojęciami: substancja prosta (pierwiastek chemiczny) oraz substancja złożona (związek chemiczny);
• posługuje się symbolami pierwiastków: H, O, N, Cl, Br, I, S, C, P, Si, Na, K, Ca, Mg, Fe, Zn, Cu, Al, Pb, Sn, Ag, Hg, Au, Ba;
• wymienia drobiny, z których są zbudowane pierwiastki i związki chemiczne;
• opisuje różnice w przebiegu zjawiska fizycznego i reakcji chemicznej;
• wymienia przykłady mieszanin jednorodnych i niejednorodnych;
• sporządza mieszaniny i rozdziela je na składniki (np. wody i piasku, wody i soli kamiennej, kredy i soli kamiennej, siarki i opiłków żelaza, wody i oleju jadalnego, wody i atramentu).

• wskazuje inne przykładowe źródła wiedzy;
• wymienia różne dziedziny chemii oraz wskazuje przedmiot ich zainteresowań;
• wymienia chemików polskiego pochodzenia, którzy wnieśli istotny wkład w rozwój chemii;
• interpretuje podstawowe piktogramy umieszczane na opakowaniach;
• opisuje zasady postępowania w razie nieprzewidzianych zdarzeń mających miejsce w pracowni chemicznej;
• wyjaśnia, jak należy formułować obserwacje, a jak wnioski;
• opisuje doświadczenia chemiczne, rysuje proste schematy;
• interpretuje proste schematy doświadczeń chemicznych;
• tłumaczy, na czym polegają zjawiska: dyfuzji, rozpuszczania, zmiany stanu skupienia;
• bada właściwości wybranych substancji (np. stan skupienia, barwę, rozpuszczalność w wodzie, oddziaływanie z magnesem, przewodnictwo elektryczne, przewodnictwo cieplne);
• projektuje i wykonuje doświadczenia, w których bada właściwości wybranych substancji (np. rozpuszczalność w benzynie, kruchość, plastyczność);
• odczytuje z układu okresowego lub tablic chemicznych gęstość, temperaturę topnienia i temperaturę wrzenia wskazanych substancji;
• poszukuje w różnych dostępnych źródłach informacji na temat właściwości fizycznych substancji, np. twardości w skali Mohsa;
• dokonuje pomiarów objętości, masy, wyznacza gęstość substancji o dowolnym kształcie;
• podaje przykłady pierwiastków – metali i niemetali oraz związków chemicznych;
• podaje wspólne właściwości metali;
• wymienia właściwości niemetali;
• wymienia niemetale, które w warunkach normalnych występują w postaci cząsteczkowej;
• porównuje właściwości metali i niemetali;
• podaje przykłady związków chemicznych, zarówno tych zbudowanych z cząsteczek, jak i zbudowanych z jonów;
• planuje i wykonuje doświadczenia ilustrujące zjawisko fizyczne i reakcję chemiczną;
• opisuje rolę katalizatora reakcji chemicznej;
• opisuje cechy mieszanin jednorodnych i niejednorodnych;
• podaje kryteria podziału mieszanin;
• wskazuje te różnice między właściwościami fizycznymi składników mieszaniny, które umożliwiają ich rozdzielenie;
• opisuje różnice między mieszaniną a związkiem chemicznym lub pierwiastkiem;
• opisuje proste metody rozdziału mieszanin.

• odnajduje stronę internetową serwisu wsipnet dla uczniów korzystających w podręczników WSiP, analizuje zwartość, dokonuje rejestracji;
• odróżnia obserwacje od wniosków, wskazuje różnice;
• wyjaśnia, jaki wpływ na szybkość procesu dyfuzji ma stan skupienia stykających się ciał;
• porównuje właściwości różnych substancji;
• analizuje i porównuje odczytane z układu okresowego lub tablic chemicznych informacje na temat właściwości fizycznych różnych substancji;
• odczytuje informacje z rysunku lub zdjęcia oraz wykonuje obliczenia z wykorzystaniem pojęć: masa, gęstość i objętość;
• odróżnia metale od niemetali na podstawie ich właściwości, klasyfikuje pierwiastki jako metale i niemetale;
• podaje kryterium podziału substancji;
• wyjaśnia różnicę między pierwiastkiem a związkiem chemicznym;
• zapisuje wzory sumaryczne pierwiastków występujących w postaci cząsteczkowej;
• wyjaśnia, w jaki sposób skład mieszaniny wpływa na jej właściwości;
• porównuje mieszaniny i związki chemiczne (sposób otrzymywania, rozdziału, skład jakościowy, ilościowy, zachowywanie właściwości składników).

• projektuje doświadczenia pokazujące różną szybkość procesu dyfuzji;
• tłumaczy, skąd pochodzą symbole pierwiastków chemicznych, podaje przykłady;
• przewiduje właściwości stopu na podstawie właściwości jego składników.

Dział 2. Budowa materii

• opisuje i charakteryzuje skład atomu (jądro: protony i neutrony, elektrony);
• opisuje budowę układu okresowego (grupy i okresy);
• podaje numery i nazwy grup.

• zdaje sobie sprawę, że poglądy na temat budowy materii zmieniały się na przestrzeni dziejów;
• odczytuje z układu okresowego podstawowe informacje o pierwiastkach (symbol, nazwę, liczbę atomową, masę atomową, rodzaj pierwiastka – metal lub niemetal);
• definiuje pierwiastek jako zbiór atomów o danej liczbie atomowej;
• odszukuje w układzie okresowym pierwiastek na podstawie jego położenia (nr grupy i okresu); odczytuje jego i symbol i nazwę;
• ustala liczbę protonów, elektronów i neutronów w atomie danego pierwiastka, gdy dane są liczby atomowa i masowa;
• definiuje pojęcie elektrony powłoki zewnętrznej – elektrony walencyjne;
• wskazuje liczbę elektronów walencyjnych dla pierwiastków grup: 1., 2., 13.–18.;
• definiuje pojęcie izotopu;
• wyjaśnia różnice w budowie atomów izotopów wodoru;
• wymienia dziedziny życia, w których izotopy znalazły zastosowanie.

• zdaje sobie sprawę, że protony i neutrony nie są najmniejszymi cząstkami materii, że nie należy nazywać ich cząstkami elementarnymi;
• za pisuje symbolicznie informacje na temat budowy atomu w postaci ZAE;
• interpretuje zapis ZAE;
• wyjaśnia związek między liczbą powłok elektronowych i liczbą elektronów walencyjnych w atomie pierwiastka a jego położeniem w układzie okresowym;
• zapisuje konfiguracje elektronowe atomów pierwiastków, których liczba atomowa nie przekracza 20;
• wyjaśnia związek między podobieństwem właściwości pierwiastków zapisanych w tej samej grupie układu okresowego a budową atomów i liczbą elektronów walencyjnych;
• podaje przykłady pierwiastków mających odmiany izotopowe;
• określa skład jądra atomowego izotopu opisanego liczbami: atomową i masową;
• definiuje pojęcie masy atomowej (średnia mas atomów danego pierwiastka z uwzględnieniem jego składu izotopowego).

• opisuje, w jaki sposób zmieniały się poglądy na temat budowy materii, w sposób chronologiczny podaje nazwiska uczonych, którzy przyczynili się do tego rozwoju;
• przelicza masę atomową wyrażoną w jednostce masy atomowej (u) na gramy, wyniki podaje w notacji wykładniczej;
• porównuje aktywność chemiczną pierwiastków należących do tej samej grupy na przykładzie litowców i fluorowców;
• porównuje aktywność chemiczną pierwiastków należących do tego samego okresu na przykładzie okresu trzeciego;
• omawia sposoby wykorzystywania zjawiska promieniotwórczości;
• opisuje wpływ pierwiastków promieniotwórczych na organizmy;
• oblicza masę atomową wskazanego pierwiastka na podstawie liczb masowych i zawartości procentowej trwałych izotopów występujących w przyrodzie.

• określa znaczenie badań Marii Skłodowskiej-Curie dla rozwoju wiedzy na temat zjawiska promieniotwórczości;
• wyjaśnia zjawiska promieniotwórczości naturalnej i sztucznej;
• rozróżnia rodzaje promieniowania;
• zapisuje równania rozpadu α i β^–;
• oblicza zawartość procentową trwałych izotopów występujących w przyrodzie na podstawie masy atomowej pierwiastka i liczb masowych tych izotopów.

Dział 3. Wiązania i reakcje chemiczne

• definiuje pojęcie wartościowości jako liczby wiązań, które tworzy atom, łącząc się z atomami innych pierwiastków;
• obserwuje doświadczenia, z pomocą formułuje obserwacje i wnioski;
• definiuje pojęcia: reakcje egzotermiczne i reakcje endotermiczne;
• wskazuje substraty i produkty, określa typ reakcji.

• definiuje pojęcie jonów;
• opisuje, jak powstają jony;
• opisuje, czym różni się atom od cząsteczki;
• interpretuje zapisy H₂, 2H, 2H₂ itp.;
• wyjaśnia pojęcie elektroujemności;
• na przykładzie cząsteczek HCl, H₂O, CO₂, NH₃, CH₄ opisuje powstawanie wiązań kowalencyjnych, zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne tych cząsteczek;
• porównuje właściwości związków kowalencyjnych i jonowych (stan skupienia, rozpuszczalność w wodzie, temperatury topnienia i wrzenia, przewodnictwo ciepła i elektryczności);
• ustala wzory sumaryczne związków dwupierwiastkowych utworzonych przez pierwiastki o wskazanej wartościowości;
• oblicza masy cząsteczkowe tlenków;
• wskazuje reakcje egzotermiczne i endotermiczne w swoim otoczeniu;
• zapisuje proste równania reakcji na podstawie zapisu słownego;
• opisuje, na czym polega reakcja syntezy, analizy i wymiany;
• dobiera współczynniki w równaniach reakcji chemicznych.

• wyjaśnia dlaczego gazy szlachetne są bierne chemicznie;
• zapisuje elektronowo mechanizm powstawania jonów na przykładzie Na, Mg, Al, Cl, S;
• opisuje powstawanie wiązania jonowego – efektu przekazywania elektronów walencyjnych;
• ilustruje graficznie powstawanie wiązań jonowych;
• opisuje rolę elektronów walencyjnych w łączeniu się atomów tych samych pierwiastków;
• na przykładzie cząsteczek H₂, Cl₂, N₂ opisuje powstawanie wiązań kowalencyjnych;
• ilustruje graficznie powstawanie wiązań kowalencyjnych;
• przewiduje rodzaj wiązania między atomami na podstawie różnicy elektroujemności atomów tworzących wiązanie;
• wskazuje związki, w których występuje wiązanie kowalencyjne spolaryzowane;
• odczytuje z układu okresowego wartościowość maksymalną dla pierwiastków grup 1., 2., 13., 14., 15., 16. i 17. (względem tlenu i wodoru);
• rysuje wzory strukturalne cząsteczek związków dwupierwiastkowych (o wiązaniach kowalencyjnych) o znanych wartościowościach pierwiastków;
• na przykładzie tlenków dla prostych związków dwupierwiastkowych ustala: nazwę na podstawie wzoru sumarycznego, wzór sumaryczny na podstawie nazwy;
• oblicza masy cząsteczkowe związków chemicznych, dokonuje prostych obliczeń związanych z zastosowaniem prawa stałości składu, np. pozwalające ustalać wzory sumaryczne związków o podanym stosunku masowym, wyznacza indeksy stechiometryczne dla związków o znanej masie atomowej itp.;
• samodzielnie formułuje obserwacje i wnioski;
• zapisuje równania reakcji o większym stopniu trudności;
• wyjaśnia różnicę między substratem, produktem i katalizatorem reakcji, zna ich miejsce w równaniu reakcji;
• podaje przykłady różnych typów reakcji;
• dokonuje prostych obliczeń związanych z zastosowaniem prawa zachowania masy.

• podaje regułę dubletu i oktetu;
• wyjaśnia różnice między drobinami: atomem, cząsteczką, jonem: kationem i anionem;
• odróżnia wzory elektronowe, kreskowe, strukturalne;
• wyjaśnia różnice między sposobem powstawania wiązań jonowych, kowalencyjnych i kowalencyjnych spolaryzowanych;
• wyjaśnia, na czym polega polaryzacja wiązania;
• wyjaśnia, w jaki sposób polaryzacja wiązania wpływa na właściwości związku;
• przewiduje właściwości związku na podstawie rodzaju wiązań i weryfikuje przewidywania, korzystając z różnorodnych źródeł wiedzy;
• ustala wzory sumaryczne chlorków i siarczków;
• wyjaśnia, dlaczego nie we wszystkich przypadkach związków może rysować wzory strukturalne;
• rozwiązuje chemografy;
• korzystając z proporcji, wykonuje obliczenia dotyczące stechiometrii równań reakcji.

• wyjaśnia, dlaczego mimo polaryzacji wiązań między atomami tlenu i atomem węgla w cząsteczce tlenku węgla(IV) wiązanie nie jest polarne.

Dział 4. Gazy

• wykonuje lub obserwuje doświadczenie potwierdzające, że powietrze jest mieszaniną;
• opisuje skład i właściwości powietrza;
• mienia źródła, rodzaje i skutki zanieczyszczeń powietrza;
• opisuje właściwości fizyczne i chemiczne azotu, tlenu, wodoru, tlenku węgla(IV).

• opisuje, na czym polega powstawanie dziury ozonowej;
• projektuje doświadczenia potwierdzające skład powietrza;
• odczytuje z układu okresowego i innych źródeł informacje o azocie, helu, argonie, tlenie i wodorze;
• pisze równania reakcji otrzymywania: tlenu, wodoru i tlenku węgla(IV) (np. rozkład wody pod wpływem prądu elektrycznego, spalanie węgla);
• planuje i wykonuje doświadczenie pozwalające wykryć CO₂ w powietrzu wydychanym z płuc;
• opisuje obieg tlenu w przyrodzie;
• opisuje proces rdzewienia żelaza, wymienia jego przyczyny;
• proponuje sposoby zabezpieczania przed rdzewieniem produktów zawierających w swoim składzie żelazo;
• wymienia zastosowanie tlenków: tlenku wapnia, tlenku glinu, tlenku krzemu(IV), tlenków żelaza, tlenków węgla, tlenków siarki;
• ustala wzory sumaryczne tlenków i wodorków, podaje ich nazwy;
• oblicza masy cząsteczkowe tlenków i wodorków.

• opisuje rolę atmosfery ziemskiej;
• wskazuje i porównuje źródła i wielkość emisji zanieczyszczeń do atmosfery;
• analizuje dane statystyczne dotyczące emisji i obecności szkodliwych substancji w atmosferze;
• zapisuje równania reakcji otrzymywania wodorków (syntezy siarkowodoru, amoniaku, chlorowodoru i metanu);
• wyjaśnia, dlaczego gazy szlachetne są bardzo mało aktywne chemicznie; wymienia ich zastosowanie;
• planuje i/lub wykonuje doświadczenia dotyczące badania właściwości tlenu, wodoru i tlenku węgla(IV);
• porównuje właściwości poznanych gazów;
• projektuje doświadczenia pozwalające wykryć tlen, wodór, tlenek węgla(IV);
• opisuje obieg azotu w przyrodzie;
• opisuje właściwości gazów powstających w procesach gnilnych;
• na podstawie właściwości proponuje sposób odbierania gazów;
• tłumaczy na przykładach zależności między właściwościami substancji a jej zastosowaniem;
• wskazuje czynniki przyspieszające proces rdzewienia;
• projektuje doświadczenia pozwalające ocenić wpływ wilgoci w powietrzu na przebieg korozji;
• porównuje skuteczność różnych sposobów zabezpieczania żelaza i jego stopów przed rdzewieniem;
• wymienia i opisuje właściwości najbardziej rozpowszechnionych tlenków w przyrodzie;
• dla tlenków i wodorków wykonuje proste obliczenia wykorzystujące prawo stałości składu oraz prawo zachowania masy;
• porównuje zawartość procentową węgla w tlenkach węgla(II) i (IV);
• korzystając z proporcji, wykonuje obliczenia na podstawie ilościowej interpretacji równań reakcji syntezy tlenków i wodorków.

• przewiduje skutki działalności człowieka i opisuje przewidywane zmiany atmosfery;
• wyciąga wnioski na podstawie przeanalizowanych danych;
• projektuje działania na rzecz ochrony atmosfery;
• proponuje sposoby zapobiegania powiększaniu się dziury ozonowej;
• na podstawie mas atomowych helowców i mas cząsteczkowych innych składników powietrza przewiduje różnice w gęstości składników powietrza w stosunku do powietrza;
• opisuje i porównuje proces pasywacji i patynowania oraz wskazuje metale, których te procesy dotyczą.

• oblicza wartość masy atomowej pierwiastków azotu, tlenu, na podstawie zawartości procentowej izotopów występujących w przyrodzie.

Dział 5. Woda i roztwory wodne

• bada zdolność do rozpuszczania się różnych substancji w wodzie;
• podaje przykłady substancji, które rozpuszczają się w wodzie, tworząc roztwory właściwe;
• definiuje wielkość fizyczną – rozpuszczalność; podaje jednostkę, w jakiej jest wyrażona, oraz parametry (temperaturę i ciśnienie dla gazów, temperaturę dla substancji stałych i ciekłych);
• wymienia wielkości charakteryzujące roztwór oraz podaje ich symboliczne oznaczenie.

• opisuje obieg wody w przyrodzie;
• podaje nazwy procesów fizycznych zachodzących podczas zmiany stanu skupienia wody;
• wskazuje punkt poboru wody dla najbliższej mu okolicy, stację uzdatniania wody i oczyszczalnię ścieków;
• opisuje budowę cząsteczki wody;
• podaje przykłady substancji, które nie rozpuszczają się w wodzie, tworząc koloidy i zawiesiny;
• wymienia czynniki wpływające na szybkość rozpuszczania substancji stałych w wodzie;
• charakteryzuje roztwór nasycony, nienasycony i przesycony; wskazuje odpowiadające im punkty na wykresie rozpuszczalności;
• wykonuje proste obliczenia dotyczące ilości substancji, jaką można rozpuścić w określonej ilości wody we wskazanej temperaturze;
• interpretuje treść zadania: odczytuje i zapisuje podane i szukane wielkości;
• rozwiązuje proste zadania polegające na wyznaczeniu jednej z wielkości m_s, m_r, m_rozp. lub c_p, mając pozostałe dane;
• wyjaśnia, na czym polega proces rozcieńczania i zatężania roztworu.

• opisuje wpływ działalności człowieka na zanieczyszczenie wód;
• wskazuje różnice między wodą destylowaną, wodociągową i mineralną;
• wyjaśnia, jaką rolę odgrywa woda w życiu organizmów, rolnictwie i procesach produkcyjnych;
• analizuje zużycie wody w swoim domu i proponuje sposoby racjonalnego gospodarowania wodą;
• planuje i wykonuje doświadczenia wykazujące wpływ różnych czynników na szybkość rozpuszczania substancji stałych w wodzie;
• rysuje i interpretuje krzywe rozpuszczalności;
• porównuje zależności rozpuszczalności ciał stałych i gazów od temperatury;
• wyjaśnia, w jaki sposób z roztworu nasyconego można otrzymać roztwór nienasycony i odwrotnie;
• oblicza stężenie procentowe roztworu nasyconego w danej temperaturze (z wykorzystaniem wykresu rozpuszczalności);
• oblicza stężenie procentowe roztworu powstałego w wyniku rozcieńczenia lub zatężenia roztworu;
• posługuje się pojęciem gęstości rozpuszczalnika lub roztworu w celu wyznaczenia masy rozpuszczalnika lub masy roztworu;
• oblicza rozpuszczalność substancji w danej temperaturze, znając stężenie procentowe jej roztworu nasyconego w tej temperaturze.

• wymienia etapy oczyszczania ścieków;
• wskazuje, co należy zrobić, aby poprawić czystość wód naturalnych w najbliższym otoczeniu;
• wyjaśnia, dlaczego woda dla jednych substancji jest rozpuszczalnikiem, a dla innych nie;
• opisuje, w jaki sposób można odróżnić roztwory właściwe od koloidów;
• wykonuje obliczenia dotyczące ilości substancji, jaka może się strącić po oziębieniu roztworu nasycanego;
• oblicza stężenie procentowe roztworu powstałego w wyniku zmieszania określonych ilości roztworów o znanym stężeniu.

• wymienia i charakteryzuje klasy czystości wody.

Dział 6. Wodorotlenki i kwasy

• wymienia kwasy i wodorotlenki znane z życia codziennego; 
• podaje definicję kwasów, wodorotlenków;
• rozpoznaje wzory wodorotlenków i kwasów;
• wymienia pierwiastki wchodzące w skład kwasów i wodorotlenków;
• zapisuje wzór wodorotlenku sodu i kwasu solnego;
• podaje przykłady występowania i zastosowania wybranego kwasu i wodorotlenku;
• wskazuje kwasy i wodorotlenki o właściwościach żrących;
• wymienia wskaźniki;
• opisuje zabarwienie uniwersalnego papierka wskaźnikowego w roztworze o odczynie obojętnym, kwasowym i zasadowym.

• opisuje budowę kwasów, wskazuje resztę kwasową oraz jej wartościowość;
• zapisuje wzory sumaryczne wodorotlenków: NaOH, KOH, Ca(OH)₂, Al(OH)₃, Cu(OH)₂ i kwasów: HCl, H₂S, HNO₃, H₂SO₃, H₂SO₄, H₂CO₃, H₃PO₄ oraz podaje ich nazwy;
• dokonuje podziału kwasów na tlenowe i beztlenowe;
• projektuje i przeprowadza doświadczenia, w wyniku których można otrzymać wodorotlenek (rozpuszczalny w wodzie), kwasy beztlenowy i tlenowy (np. NaOH, Ca(OH)₂, HCl, H₂SO₃); 
• opisuje właściwości i wynikające z nich zastosowania niektórych kwasów;
• opisuje właściwości poznanych wodorotlenków;
• definiuje pojęcia: elektrolit i nieelektrolit, jon, kation, anion;
• podaje definicję procesu dysocjacji elektrolitycznej kwasów i wodorotlenków; 
• zapisuje równania dysocjacji elektrolitycznej kwasów solnego i siarkowego(VI), wodorotlenków sodu i potasu, nazywa powstałe jony;
• definiuje kwasy i zasady (zgodnie z teorią Arrheniusa);
• opisuje zabarwienie wskaźników (wywaru z czerwonej kapusty, oranżu metylowego, fenoloftaleiny, uniwersalnego papierka wskaźnikowego) w obecności kwasów.

• podaje wzór ogólny kwasów i wodorotlenków;
• rysuje wzory strukturalne, wykonuje modele kwasów: HCl, H₂SO₄, H₂SO₃, HNO₃, H₂CO₃, H₃PO₄, H₂S;
• planuje doświadczenia, w wyniku których można otrzymać kwasy siarkowy(VI), azotowy(V), fosforowy(V), zapisuje odpowiednie równania reakcji; 
• projektuje i przeprowadza doświadczenia, w wyniku których można otrzymać wodorotlenek trudno rozpuszczalny w wodzie, np. Cu(OH)₂;
• opisuje sposób postępowania ze stężonymi kwasami, w szczególności z kwasem siarkowym(VI);
• wymienia właściwości typowe dla kwasów i wodorotlenków;
• opisuje właściwości charakterystyczne dla poszczególnych kwasów;
• wyjaśnia pojęcie higroskopijności, podaje przykłady związków higroskopijnych; 
• wyjaśnia, na czym polega dysocjacja elektrolityczna zasad i kwasów; 
• zapisuje równania dysocjacji elektrolitycznej zasad i kwasów (w postaci ogólnej i stopniowej dla H₂S, H₂CO₃); 
• rozróżnia pojęcia: wodorotlenek i zasada;
• operuje pojęciami: elektrolit, nieelektrolit, jon, kation, anion;
• posługuje się skalą pH; interpretuje wartość pH w ujęciu jakościowym (odczyn kwasowy, zasadowy, obojętny);
• planuje doświadczenia pozwalające wykrywać roztwory o wskazanym odczynie;
• wymienia związki, których obecność w atmosferze powoduje powstawanie kwaśnych opadów;
• wymienia skutki działania kwaśnych opadów.

• tłumaczy różnicę między chlorowodorem a kwasem solnym i siarkowodorem a kwasem siarkowodorowym;
• przeprowadza doświadczenie, które pozwoli zbadać pH produktów występujących w życiu codziennym człowieka (np. żywności, środków czystości);
• analizuje proces powstawania i skutki kwaśnych opadów; proponuje sposoby ograniczające ich powstawanie;

• zna kryteria podziału kwasów na mocne i słabe, wymienia kwasy mocne;

• wyjaśnia na przykładzie kwasu węglowego, co oznacza sformułowanie kwas nietrwały; 

• w zapisie dysocjacji odróżnia mocne kwasy i zasady;

• dostrzega zależność między właściwościami a zastosowaniem niektórych wodorotlenków;

• wskazuje na zastosowania wskaźników (fenoloftaleiny, wskaźnika uniwersalnego).

• przewiduje wzory strukturalne kwasów HClO, HClO₂, HClO₃, HClO₄;

• przewiduje, z jakich tlenków można otrzymywać kwasy tlenowe, np. azotowy(III), chlorowy(I), chlorowy(III), chlorowy(V), chlorowy(VII), i zapisuje równania reakcji ich otrzymywania; 
• rozwiązuje złożone zadania obliczeniowe dotyczące kwasów wykorzystujące stechiometrię równań reakcji oraz pojęcia: stężenie procentowe, gęstość; 
• wymienia zasługi Ignacego Mościckiego w kontekście rozwoju przemysłu chemicznego oraz zastosowania kwasu azotowego(V).

Dział 7. Sole

• wymienia zastosowanie 2–3 soli;
• pisze wzory sumaryczne chlorków i podaje ich nazwy;
• zapisuje równanie dysocjacji chlorku sodu, nazywa powstałe jony;
• zapisuje równanie reakcji syntezy chlorku sodu;
• podaje definicję reakcji zobojętniania;
• zapisuje równanie reakcji zasady sodowej z kwasem solnym;
• zapisuje równanie reakcji metalu, np. magnezu, z kwasami solnym i siarkowym(VI);
• podaje nazwy zwyczajowe wybranych 2–3 soli.

• opisuje budowę soli;
• zapisuje wzór ogólny soli;
• pisze wzory sumaryczne soli: chlorków, siarczanów(VI), azotanów(V), węglanów; 
• tworzy nazwy soli na podstawie wzorów;
• tworzy i zapisuje wzory sumaryczne soli na podstawie nazw; 
• projektuje i przeprowadza doświadczenie oraz wyjaśnia przebieg reakcji zobojętniania kwasu solnego zasadą sodową; pisze równania reakcji zobojętniania w postaci cząsteczkowej;
• na podstawie tabeli rozpuszczalności przewiduje rozpuszczalność soli w wodzie i wymienia sole rozpuszczalne i nierozpuszczalne w wodzie;
• pisze równania dysocjacji elektrolitycznej wybranych soli;
• pisze równania reakcji otrzymywania soli (reakcje: kwas + wodorotlenek metalu, kwas + tlenek metalu, kwas + metal, wodorotlenek metalu + tlenek niemetalu);
• zapisuje równania reakcji soli z kwasami, zasadami i innymi solami;
• wyjaśnia pojęcie reakcji strąceniowej;
• podaje nazwy zwyczajowe wybranych soli;
• wymienia zastosowanie najważniejszych soli: węglanów, azotanów(V), siarczanów(VI), fosforanów(V) i chlorków.

• pisze wzory sumaryczne soli: siarczków, siarczanów(IV), fosforanów(V); 
• tworzy nazwy soli na podstawie wzorów;
• projektuje i przeprowadza doświadczenie ilustrujące przebieg reakcji zobojętniania, dobiera odpowiedni wskaźnik oraz kwas i zasadę o zbliżonej mocy, formułuje obserwacje i wnioski, zapisuje przebieg reakcji w postaci cząsteczkowej i jonowej;
• stosuje poprawną nomenklaturę jonów pochodzących z dysocjacji soli;
• proponuje metodę otrzymywania określonej soli;
• na podstawie tabeli rozpuszczalności przewiduje przebieg reakcji soli z kwasem, zasadą lub inną solą albo stwierdza, że reakcja nie zachodzi;
• zapisuje równania reakcji strąceniowych w postaci cząsteczkowej, jonowej i jonowej skróconej;
• dostrzega i wyjaśnia zależność między właściwościami wybranych soli a ich zastosowaniem;
• wymienia sole niebezpieczne dla zdrowia.

• wymienia najbardziej rozpowszechnione sole w przyrodzie;
• stosuje poprawną nomenklaturę soli;
• wyjaśnia sposób powstawania wiązań jonowych, np. w NaCl, K₂S;
• przewiduje odczyn soli;
• podaje przykłady takich metali, które reagują z kwasem i powodują wydzielenie wodoru, oraz takich, których przebieg reakcji z kwasem jest inny;
• proponuje różne metody otrzymania wybranej soli, zapisuje odpowiednie równania reakcji;
• wymienia zastosowanie reakcji strąceniowych;
• projektuje doświadczenia pozwalające na wykrycie soli kwasów węglowego, siarkowodorowego, soli amonowych; zapisuje odpowiednie równania reakcji w postaci cząsteczkowej i jonowej.

• projektuje doświadczenia pozwalające – dzięki reakcjom strąceniowym – wykrywać wodne roztwory wybranych soli;
• dobiera wspólny odczynnik strącający osady soli z kilku roztworów;
• podaje przykłady soli rozpuszczalnych w wodzie o odczynie kwasowym lub zasadowym; wyjaśnia, dlaczego ich odczyn nie jest obojętny;
• rozwiązuje złożone zadania obliczeniowe dotyczące soli, wykorzystujące stechiometrię równań reakcji oraz pojęcia: stężenie procentowe, gęstość;
• na podstawie obliczeń przewiduje odczyn roztworu powstałego w wyniku zmieszania określonych ilości wskazanych: kwasów i wodorotlenków. 

Dział 8. Węglowodory

• wymienia naturalne źródła węglowodorów;
• wskazuje pochodzenie ropy naftowej;
• definiuje pojęcia: węglowodory nasycone, węglowodory nienasycone;
• opisuje właściwości metanu, etenu i etynu;
• wymienia zastosowania metanu, etenu i etynu;
• wskazuje gazy stosowane do wypełniania butli gazowych;
• opisuje właściwości wybuchowe metanu;
• opisuje zastosowanie polietylenu;
• wymienia zastosowania produktów dystylacji ropy naftowej. 

• wymienia nazwy produktów destylacji ropy naftowej, wskazuje ich zastosowania;
• wskazuje na różnice w budowie i właściwościach węglowodorów nasyconych i nienasyconych;
•  zapisuje wzór ogólny alkanów oraz wzór sumaryczny alkanu o podanej liczbie atomów węgla; 
• rysuje wzory strukturalne i półstrukturalne (grupowe) alkanów o łańcuchach prostych do pięciu atomów węgla w cząsteczce; podaje ich nazwy systematyczne;
• zapisuje wzory ogólne szeregów homologicznych: alkenów i alkinów;
• zapisuje wzór sumaryczny alkenu i alkinu o podanej liczbie atomów węgla; tworzy nazwy alkenów i alkinów;
• podaje zasady tworzenia nazw alkanów, alkenów i alkinów;
• opisuje właściwości i zapisuje równania reakcji spalania metanu, etenu i etynu;
• zapisuje równania reakcji przyłączania (addycji) wodoru i bromu do etenu i etynu;
• zapisuje równanie reakcji polimeryzacji etenu.

• projektuje doświadczenia pozwalające na wykrycie węglowodorów nienasyconych;
• definiuje pojęcie: szereg homologiczny;
• wyjaśnia zależność między długością łańcucha węglowego a stanem skupienia alkanu;
• tworzy wzór ogólny szeregu homologicznego alkanów (na podstawie wzorów kolejnych alkanów);
• obserwuje i opisuje właściwości fizyczne alkanów; wskazuje związek między długością łańcucha węglowego a właściwościami fizycznymi w szeregu alkanów (gęstość, temperatura topnienia i temperatura wrzenia);
• obserwuje i opisuje właściwości chemiczne (reakcje spalania) alkanów; pisze równania reakcji spalania alkanów przy dużym i małym dostępie tlenu;
• wyszukuje informacje na temat zastosowań alkanów i je wymienia;
• rysuje wzory strukturalne i półstrukturalne (grupowe) alkenów i alkinów o łańcuchach prostych do pięciu atomów węgla w cząsteczce;
• porównuje właściwości metanu, etenu i etynu;
• zapisuje równania reakcji spalania całkowitego i niecałkowitego wskazanych węglowodorów nasyconych i nienasyconych, wyjaśnia przyczynę różnego rodzaju spalania;
• zapisuje równanie reakcji depolimeryzacji polietylenu; 
• opisuje znaczenie produktów destylacji ropy naftowej;
• wyjaśnia wpływ produktów spalania gazu ziemnego i pochodnych ropy naftowej na środowisko.

• opisuje, w jakiej postaci występuje węgiel w przyrodzie;
• podaje przykłady związków nieorganicznych i organicznych obecnych w przyrodzie;
• wyjaśnia zależności między sposobem tworzenia i zawartością procentową węgla w węglach kopalnych;
• omawia obieg węgla w przyrodzie;
• definiuje pojęcie homologu, podaje przykłady homologów metanu, etenu i etynu;
• opisuje, w jaki sposób zmieniają się właściwości fizyczne węglowodorów w poznanych szeregach homologicznych;
• zapisuje równania reakcji spalania węglowodorów zawierających więcej niż pięć atomów węgla w cząsteczce;
• zapisuje równania reakcji addycji, podaje nazwy produktów reakcji.

• wyjaśnia znaczenie węgla w świecie ożywionym;
• wymienia odmiany alotropowe węgla; 
• rysuje wzory szkieletowe węglowodorów opisanych wzorem strukturalnym lub półstrukturalnym;
• prezentuje zebrane materiały dotyczące szkodliwości stosowania tradycyjnych źródeł energii;
• argumentuje, dlaczego warto przetwarzać surowce energetyczne – węgiel, ropę naftową; 
• wskazuje alternatywne źródła energii.

Dział 9. Pochodne węglowodorów 

• opisuje właściwości alkoholi metylowego i etylowego oraz ich zastosowanie;
• opisuje negatywne skutki działania metanolu i etanolu na organizm ludzki;
• podaje przykłady dwóch kwasów karboksylowych występujących w przyrodzie, podaje ich nazwy systematyczne i zwyczajowe oraz wymienia przykłady ich zastosowania;
• opisuje właściwości kwasu octowego;
• wymienia kwasy tłuszczowe;
• wskazuje wyższy kwas nienasycony; 
• zapisuje równania reakcji między kwasem octowym a alkoholem metylowym;
• wymienia zastosowanie estrów.

• zapisuje wzór ogólny szeregu homologicznego alkanoli;
• pisze wzory sumaryczne, rysuje wzory półstrukturalne (grupowe) i strukturalne alkoholi monohydroksylowych o łańcuchach prostych, zawierających do pięciu atomów węgla w cząsteczce; tworzy ich nazwy systematyczne;
• dzieli alkohole na mono- i polihydroksylowe;
• bada wybrane właściwości fizyczne i chemiczne etanolu; opisuje właściwości i zastosowania metanolu i etanolu; zapisuje równania reakcji spalania metanolu i etanolu; 
• opisuje budowę cząsteczki glicerolu, jego właściwości i zastosowanie;
• bada i opisuje wybrane właściwości fizyczne i chemiczne kwasu etanowego (octowego); pisze w postaci cząsteczkowej równania reakcji tego kwasu z wodorotlenkami, tlenkami metali, metalami;
• bada odczyn wodnego roztworu kwasu etanowego (octowego); pisze równanie dysocjacji tego kwasu;
• podaje nazwy i rysuje wzory półstrukturalne (grupowe) wyższych (długołańcuchowych) kwasów monokarboksylowych (kwasów tłuszczowych) nasyconych (palmitynowego, stearynowego) i nienasyconego (oleinowego);
• opisuje wybrane właściwości fizyczne i chemiczne długołańcuchowych kwasów monokarboksylowych; 
• projektuje i przeprowadza doświadczenie, które pozwoli odróżnić kwas oleinowy od palmitynowego lub stearynowego;
• zapisuje równania między prostym kwasami karboksylowymi i alkoholami monohydroksylowymi, podaje ich nazwy;
• opisuje zastosowanie estrów wynikające z ich właściwości.

• opisuje, w jaki sposób zmieniają się właściwości fizyczne alkoholi wraz ze wzrostem liczby atomów węgla w ich cząsteczkach;
• zapisuje równania reakcji spalania alkoholi o wskazanej liczbie atomów węgla;
• podaje argumenty wskazujące na szkodliwy wpływ alkoholu na organizm człowieka, szczególnie młodego;
• podaje przykłady co najmniej trzech kwasów karboksylowych spotykanych w życiu codziennym, podaje ich nazwy systematyczne i zwyczajowe oraz wymienia przykłady ich zastosowania;
• zapisuje równanie dysocjacji kwasu mrówkowego, nazywa powstałe jony;
• zapisuje równania reakcji otrzymywania mrówczanów i octanów, podaje ich nazwy systematyczne i zwyczajowe;
• wyjaśnia różnice we właściwościach wyższych i niższych oraz nasyconych i nienasyconych kwasów karboksylowych;
• wyjaśnia, na czym polega reakcja estryfikacji, oraz jaką funkcję pełni w niej kwas siarkowy(VI);
• tworzy nazwy systematyczne i zwyczajowe estrów;
• planuje doświadczenie pozwalające otrzymać ester o podanej nazwie; 
• opisuje właściwości estrów w aspekcie ich zastosowań.

• wyjaśnia, w jaki sposób obecność wiązania kowalencyjnego spolaryzowanego w cząsteczkach metanolu i etanolu wpływa na ich rozpuszczalność w wodzie;
• wyjaśnia, dlaczego glicerol dobrze rozpuszcza się w wodzie;
• opisuje budowę i właściwości fizyczne i chemiczne metyloaminy – pochodnej zawierającej azot;
• porównuje właściwości kwasu octowego i kwasu mrówkowego do właściwości kwasów nieorganicznych.

• tłumaczy zjawisko kontrakcji objętości mieszaniny wody i alkoholu;
• porównuje budowę cząsteczek metanu, amoniaku i metyloaminy oraz wyjaśnia wynikające z niej właściwości;
• podaje przykłady estrów kwasów nieorganicznych;
• zapisuje równanie reakcji estryfikacji glicerolu i kwasu azotowego(V).

Dział 10. Miedzy chemią a biologią 

• wymienia cukry występujące w przyrodzie;
• wymienia pierwiastki, których atomy wchodzą w skład cząsteczek cukrów;
• klasyfikuje tłuszcze pod względem pochodzenia, stanu skupienia i charakteru chemicznego;
• opisuje właściwości tłuszczów;
• definiuje białka jako związki powstające z aminokwasów;
• wymienia czynniki powodujące denaturację białka.

• dokonuje podziału cukrów na proste i złożone;
• podaje wzór sumaryczny glukozy i fruktozy; bada i opisuje wybrane właściwości fizyczne glukozy i fruktozy; wymienia i opisuje ich zastosowania;
• podaje wzór sumaryczny sacharozy; bada i opisuje wybrane właściwości fizyczne sacharozy; wskazuje na jej zastosowania;
• opisuje występowanie skrobi i celulozy w przyrodzie, zapisuje wzory sumaryczne tych związków; wymienia właściwości skrobi i celulozy oraz opisuje znaczenie i zastosowanie tych cukrów;
• projektuje doświadczenia pozwalające na odróżnienie tłuszczu nasyconego od nienasyconego;
• wymienia pierwiastki, których atomy wchodzą w skład cząsteczek białek;
• opisuje właściwości glicyny – najprostszego aminokwasu;
• bada zachowanie się białka pod wpływem ogrzewania, etanolu, kwasów i zasad, soli metali ciężkich (np. CuSO₄) i chlorku sodu;
• wyjaśnia różnicę między denaturacją a koagulacją białka.

• zapisuje proces hydrolizy sacharozy;
• wykrywa obecność skrobi w różnych produktach spożywczych;
• porównuje budowę i właściwości poznanych cukrów;
• wyjaśnia, na czym polega proces hydrolizy cukrów oraz wskazuje czynniki, które go umożliwiają;
• projektuje doświadczenia pozwalające wykryć glukozę i skrobię w produktach spożywczych;
• podaje przykłady występowania skrobi i celulozy w przyrodzie; podaje wzory sumaryczne tych związków; wymienia różnice w ich właściwościach fizycznych; opisuje znaczenie i zastosowania tych cukrów;
• opisuje budowę cząsteczki tłuszczu jako estru glicerolu i kwasów tłuszczowych;
• porównuje skład pierwiastkowy tłuszczów i cukrów;
• opisuje budowę i wybrane właściwości fizyczne i chemiczne aminokwasów na przykładzie kwasu aminooctowego (glicyny); 
• pisze równanie reakcji kondensacji dwóch cząsteczek glicyny;
• opisuje różnice w przebiegu denaturacji i koagulacji białek; wymienia czynniki, które wywołują te procesy; 
• projektuje i przeprowadza doświadczenia pozwalające wykryć obecność białka w różnych produktach spożywczych.

• porównuje funkcje, które spełniają poznane cukry w codziennej diecie;
• porównuje budowę skrobi i celulozy;
• projektuje doświadczenia pozwalające na odróżnienie tłuszczu nasyconego od nienasyconego;
• wyjaśnia znaczenie tłuszczów w codziennej diecie;
• projektuje doświadczenia pozwalające w białku jaja kurzego wykryć węgiel, tlen, wodór, azot i siarkę;
• wyjaśnia, dlaczego możliwe jest łączenie się aminokwasów wiązaniami peptydowymi;
• zapisuje reakcje powstawania dipeptydu (produktu powstałego z połączenia dwóch aminokwasów).

• przygotowuje prezentację lub plakat albo prowadzi dyskusję na temat zdrowego trybu życia w odniesieniu do piramidy zdrowego żywienia uwzgledniającej aktywność fizyczną;
• podaje przykłady różnych aminokwasów;
• zapisuje reakcję kondensacji aminokwasów dla kilku różnych aminokwasów;
• na podstawie wzoru strukturalnego tri-, tetrapeptydu rysuje wzory aminokwasów, z których powstał.